Het scheelt maar één letter, maar er is een groot verschil tussen een zwervende kei en de zwevende kei in Dalfsen. Zwerfkeien zijn grote stenen die tijdens de ijstijden door gletsjers zijn meegevoerd. Maar zweven, dat doen keien in de regel niet. Behalve in Dalfsen. En dat prikkelt onze zintuigen.
Sleutelwerk: Zevende kei in Dalfsen van Bas Maters
In het echt kunnen keien niet zweven en toch zien we dat hier wel in het echt. Het is dan ook een kunstwerk waar we naar kijken in het Sallandse Dalfsen. De kunstenaar is Bas Maters, die het object hier in 1999 plaatste. Ondertussen behoort het tot de zogenaamde “Sleutelwerken”, de honderd meest toonaangevende openbare kunstwerken van naoorlogs Nederland.
Andere Sleutelwerken die beschreven zijn op deze website zijn onder andere het Obersvatorium bij Deventer en de Landingsbaan voor Buitenaardse Culturen in Houten.
Het kunstwerk valt direct op omdat het kunstwerk bestaat uit een ogenschijnlijk natuurlijke kei die zo uit de oertijd stamt. Maar in plaats van half in de aarde verzonken hangt deze kei een paar meter boven de grond. Het kunstwerk in Dalfsen heet weliswaar Zwevende kei, maar als we beter kijken zien we dat de kei niet echt zweeft. De kei balanceert op een zuil. En die zuil staat schuin en lijkt ook te balanceren op een randje. Het maakt het schouwspel er niet minder opmerkelijk door. Een reusachtig rotsblok dat balanceert op het randje van een schuine zuil zonder dat het in elkaar stort als een kaartenhuis is allesbehalve een alledaags tafereel.
De zwevende kei trotseert de natuurwetten
Het is misschien wel het meest in het oog springende aspect van dit werk: de wijze waarop de natuurwetten hier niet lijken op te gaan. Wij mensen lopen vaak blindelings langs van alles en nog wat totdat we iets zien dat eigenlijk niet kan. Het zorgt voor een cognitieve dissonantie. We hebben een groot vertrouwen in onze eigen waarneming. Maar we hebben een even groot vertrouwen in de natuurwetten waar we tot scha en schande al een leven lang ervaring mee hebben. Wie heeft er als kind niet gespeeld met kaartenhuizen en Torens van Pisa en keer op keer ervaren hoe wankel een evenwicht is. We nemen een balancerend rotsblok waar en twijfelen niet aan onze ogen. Maar door een levenslange ervaring weten we dat dit eigenlijk niet kan. En dus kijk je onwillekeurig vol verwondering naar dit schouwspel.
Natuurlijk weet je best dat je gefopt wordt. De zwevende kei in Dalfsen is niet van steen maar van staal en beton en onder de grond is grote staalconstructie nodig om het geheel overeind te houden. Maar dat realiseer je je pas in tweede instantie. De verwondering is al gewekt en heeft je aandacht getrokken.
Een natuurlijke kei en een menselijke zuil
Er is een tweede inconsistentie dat de aandacht trekt. Dit soort keien zijn natuurlijke geologische objecten en heel veel ouder dan de mensheid. Mensen hebben er weinig mee van doen anders dan ze rechtop zetten tot een menhir of het ze opstapelen tot hunebedden. Maar met de zwevende kei is iets raars aan de hand. De klassieke Griekse zuil waar de kei op balanceert is onmiskenbaar door mensen gemaakt. We kennen ze als onderdelen van de architectuur uit de oudheid of desnoods het neoclassicisme. In de natuur komen dit soort gebeeldhouwde vormen niet voor. Maar recht boven de zuil zit er een gat in het rotsblok, dat precies overeenkomt met de vorm van de zuil. Alsof de zuil er rechtstreeks uitgevallen is.
Wil je bijzondere rotsen zien die wel echt zijn? Wat dacht je van de Holsteen in het Belgische Zonhoven? Of bijvoorbeeld de hunebed bij Roden in Drenthe .
Ook hier weer een cognitieve dissonantie tussen wat je ziet en wat je in de loop van je leven hebt geleerd. Jonge kinderen hebben er nog geen oog voor. Die kijken liever naar het gras en plukken er madeliefjes uit. Maar die weten ook nog niet wat een Griekse zuil is. Verwondering is verworven door de jaren en voorbehouden voor volwassenen. Tot je je realiseert dat het niet echt is en “maar” een kunstwerk dat je even op het verkeerde been heeft gezet. En dat is wat kunst behoort te doen: je blik op de wereld prikkelen.
De zwevende kei bij Dalfsen, praktische informatie
De zwevende kei ligt vlak bij het treinstation van Dalfsen. Je ziet het vanzelf aan je linkerhand als je van het station naar het dorp loopt. Het is omheind en er grazen schapen, maar via een hekje kun je tot bij het kunstwerk zelf komen.
Zoals gezegd, het is zeker een leuk en indrukwekkend kunstwerk. Maar ook weer niet een hele grote omreis waard. Het is wat we bij Bestemming Buitenlucht een micro-hotspot noemen: leuk om even te bekijken als je in de buurt bent maar langer dan een kwartiertje ben je er waarschijnlijk niet zoet. Als je een plekje in het gras kunt vinden zonder schapenkeutels kun je het eventueel uitbreiden tot een half uur met picknick.
Bas Maters
De kunstenaar Bas Maters studeerde monumentale vormgeving in Arnhem en is vooral bekend van omgevingskunstwerken in de openbare ruimte uit de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw. Bekend is onder andere de “Poort van Nieuwegein” langs de A2, die eveneens speelt met een ogenschijnlijk onmogelijke balans. Maters is in 2006 overleden.
Plaats een reactie