Aan de rand van het Friese Akkrum tref je Coopersburg, een statig en langgerekt gebouw uit 1901. Ooit gebouwd als huis voor de armen door een van de rijkste aller Friezen: Folkert Kuipers. Schuin achter Coopersburg staat een prachtig mausoleum met daarin de lichamen van Folkert en zijn vrouw.
Ik heb zelden een mausoleum bezocht en al helemaal niet in Nederland. Anne Kooistra is bewoner van Coopersburg en was zo gastvrij me te ontvangen en rond te leiden over deze wel heel bijzondere plek in Friesland.
Folkert Kuipers, Frank Cooper
Het is 1843 wanneer Folkert Kuipers geboren wordt in Akkrum in een allesbehalve onbemiddeld gezin. Al op jonge leeftijd vertrekt hij naar Amerika om daar zijn geluk te zoeken. Hij was toen 22, toentertijd minderjarig. Van zijn vader kreeg hij geld voor de heenreis en – voor de zekerheid – ook de terugweg. In Amerika noemt Folkert Kuiper zich Frank Cooper.
In Amerika heeft hij zeker niet direct succes. Maar na diverse baantjes weet Frank het tot afdelingschef te schoppen en al snel ontstaan er plannen voor een eigen onderneming. Met geld van zijn vader begint hij een winkel in Toledo die een groot succes wordt. Samen met vriend en ondernemer Henry Siegel pakt hij het in groots aan in Chicago en later in New York. Hier opent hij in 1896 zelfs het grootste warenhuis ter wereld: een volledig block tussen 18th en 19th Street aan de 6th Avenue. In het begin van de 20e eeuw had het warenhuis maar liefst 180.000 bezoekers per dag (tien keer zoveel als de Efteling nu). De firma Siegel-Cooper gaat uiteindelijk in 1915 failliet. De vestiging in New York sluit in 1917 de deuren en wordt een militair hospitaal gedurende de Eerste Wereldoorlog. Het gebouw staat er nog steeds en heeft een monumentenstatus.
Coopersburg in Akkrum
Frank bleef met regelmaat zijn familie in Friesland bezoeken, waar hem vooral de armoede onder de ouderen trof. Op een dag ziet hij een oude blinde vrouw de ramen lappen en verzucht: “Det kin sa net, det scil oars, sokke earme minsken moatte holpen wurde”. Hij besluit voor hen de stichting Coopersburg op te richten met als doel het geven van onderdak en verzorging aan behoeftige ouden van dagen.
In de 1901 opent dan het gebouw Coopersburg. Gebouwd voor 90.000 gulden en ontworpen door de de gemeentearchitect Folkert Hoekstra. Het pand bestaat uit een centraal hoofdgebouw met aan beide kanten een tiental woningen. In iedere woning konden twee ouderen geplaatst worden. Geloof speelde geen rol, maar de bewoners moesten wel tenminste dertig jaar in de gemeente Utingeradeel wonen en dan het liefst uit Akkrum. De ouderen konden er niet alleen gratis wonen, ze kregen ook een wekelijkse uitkering. Frank Cooper bekostigde dat alles en om dat in lengte van dagen te continueren had hij hier speciaal voor een levensverzekering van 100.000 dollar afgesloten in Amerika.
Het gebouw in overgangsarchitectuur is schitterend om te zien. Als ik het bezoek, wandel ik er eerst een paar keer langs. Het is bijna perfect symmetrisch met veel kleine uitstekende erkertjes. Erg fotogeniek, vanuit alle hoeken ziet het gebouw er weer anders uit.
Ik word welkom geheten door Anne Kooistra, een van de trotse bewoners van Coopersburg. Hij vertelt niet alleen gepassioneerd over de bijzonder geschiedenis, maar leidt me ook rond over het complex. Hij laat de regentenkamer zien, waar vroeger het bestuur haar vergaderingen hield. Nog steeds in oude luister bewaard gebleven met veel originele objecten. Er staat een borstbeeld van Frank Cooper geflankeerd met schilderijen van zijn ouder.
Het mausoleum van Coopersburg
Het is opvallend dat Friezen, ook als zij uitzwerven over de hele wereld, vaak toch weer terugkeren naar Friesland. Is het niet bij leven, dan toch zeker daarna. Het viel me al op bij het kerkhof van de toren van Eagum. Ook Frank Cooper keert na zijn overlijden terug naar Akkrum en heeft hier, achter zijn eigen Coopersburg, de laatste rustplaats.
Lees ook: De meest bijzondere begraafplaatsen van Nederland
Maar niet op een eenvoudige begraafplaats. Nee, achter Coopersburg ligt een prachtig mausoleum, met twee tombes van marmer met de lichamen van Frank en zijn vrouw Netty. Waar Coopersburg zelf nog in overgangsarchitectuur gebouwd is, is het mausoleum inmiddels in art nouveau. Zo rijkelijk versierd dat het vandaag de dag zelfs een beetje kitscherig dreigt aan te doen.
Het kleine vierkante gebouwtje is in 1906 gemaakt door de Duitse beeldhouwer Johann Hinrich Schröder. Deze woonde in Amsterdam, maar had ook in Leeuwarden gewoond en kende Frank Cooper van eerdere gelegenheden. Aan de buitenkant staan talloze verwijzingen naar de persoon en het leven van Frank Cooper, zoals het hoort bij een mausoleum. Boven de ingang prijken het portret van Frank en zijn vrouw. Naast de deur kijken twee gebeeldhouwde vrouwen naar het opschrift “aan onze ouders frank h. cooper en antoinetta gerardina de graaff”.
Normaal blijft de indrukwekkende toegangspoort gesloten, maar ik heb het geluk dat Anne de sleutel heeft en mij een blijk op het interieur gunt. Het meest opvallend hier is natuurlijk de tombe zelf, waarin Frank en Netty in 1907 bijgezet zijn. Drie jaar na de dood van Frank en bijna dertig jaar na die van Netty. Ze zijn in loden kisten over zee hiernaartoe verplaatst. Anne vertelt me dat men destijds nog een ongelukkige rekenfout gemaakt hadden bij het omrekenen van de Amerikaanse naar Europese lengtematen en de tombes te klein waren voor de loden kisten. Een timmerman heeft de kisten in Akkrum nog moeten inkorten.
Netty was overigens de eerste vrouw van Frank. Ze hadden elkaar in Amerika ontmoet en trouwden al zes weken na hun eerste ontmoeting. Netty overleed al op 32-jarige leeftijd, tijdens een van Franks bezoeken aan Akkrum. Frank is nog tweemaal hertrouwd, maar Netty was en bleef zijn grote liefde. Vandaar dat ze hier nu samen hun laatste rustplaats gekregen hebben.
Het enige raampje in het mausoleum is een glas-in-lood met de letter C en dG, voor Cooper en De Graaff. Bij de juiste zonnestand wordt het monogram als schaduw op de tombes geworpen.
Coopersburg bezoeken
Coopersburg ligt midden in een openbaar parkje in Akkrum. Het wooncomplex wordt nog steeds bewoond en is dus niet openbaar toegankelijk, maar van de buitenkant is het ook schitterend om te bewonderen.
Schuin achter het woongebouw en nog steeds in het openbare park tref je het mausoleum. Hier hangt een brochure van de Monumentenstichting Boarnsterhim met meer informatie. Meer inforlatie over Frank Cooper tref je ook op de website van Skean.frl (pdf)
Adres: Ljouwerterdyk 6-48, 8491 GC/GD, Akkrum
Plaats een reactie