Het Laarzenpad in Zalk is een bekende wandelroute langs de IJssel in Overijssel. In hun eigen folder schrijven ze zelf: “Niet alleen wandelaars uit Zalk maar ook zij, komende van heinde en verre, liepen en lopen het inmiddels landelijk bekend geworden Laarzenpad in Zalk”
Mooi, tikkie archaïsch taalgebruik. Maar is het ook waar? Jazeker! Want op een wat regenachtige voorjaarsmiddag parkeert er zomaar een reisblogger uit Limburg in Zalk om het Laarzenpad te ontdekken. Onderaan het artikel tref je een gpx-bestand van het pad.
Hoe werkt het laarzenpad in Zalk?
Eigenlijk is het Laarzenpad niet echt een pad of wandelroute. Het is meer een verzameling aan paadjes en verbindingen ertussen, die je naar eigen inzicht kunt combineren tot een wandeling. Het Laarzenpad kent een noordroute van ongeveer 5 kilometer waarbij, je grotendeels in de meander van de IJssel loopt, en een zuidroute langs landgoed Buckhorts van ongeveer 4 kilometer.
Tussen de routes, maar ook binnen de lussen zijn diverse andere paden, waarmee je de afstand kunt vergoten of verkleinen. Maar je kunt ook het karakter van de wandeling naar eigen voorkeur aanpassen. Zo kun je bijvoorbeeld een gedichtenroute samenstellen, waarmee je langs sokkels met gedichten kunt wandelen.
De paden zijn duidelijk gemarkeerd met paaltjes met het logo van het Laarzenpad. Het logo bestaat uit grote Z met een “skyline” van het dorp Zalk erop. Er is een website over het Laarzenpad Zalk en een folder ervan kun je vinden op de site van Dorpsbelangen Zalk. Mocht je er nog niet uitkomen, vraag het in Restaurant De Oase, of aan een willekeurige inwoner. Het is een vriendelijk dorp en de inwoners zijn graag bereid te helpen.
In het dorp zelf kun je ook plattegrondjes vinden in regendichte bakjes. Je wordt daarbij vriendelijk verzocht de folder weer terug te leggen na gebruik, wat helemaal de sfeer van Zalk en van het Laarzenpad wierspiegelt: gemoedelijk, dorps en met vertrouwen in elkaar.
Hoe is de wandeling?
Ikzelf wandel de noordroute, met hier en daar een extra lusje om een stuk van het Zalkerbos en een gedicht mee te pakken. De paden zijn erg goed begaanbaar: laarzen zijn bij mij niet echt nodig. Ondanks behoorlijke regen in de voorafgaande dagen, zouden ook met goedkope gympen mijn sokken wel droog blijven. Maar goed, dat is een momentopname en langs een rivier weet je maar nooit.
En dat is dan ook meteen de rode draad van de hele wandeling: de rivier de IJssel. Je bent er nooit ver vandaan. De IJssel maakt hier een behoorlijk scherpe bocht van bijna 180 graden en het Laarzenpad Zalk loopt in de oksel daarvan. Het is dus een echte rivierenwandeling, waarbij ook landschap in de afgelopen eeuwen door de rivier is bepaald.
Geen uiter- maar een kronkelwaard
Je denkt misschien dat het Laarzenpad Zalk een wandeling door uiterwaarden is. Maar dan vergis je je. Een kleine vergissing, maar toch. Het land hier tussen de winterdijk en de rivier is geen uiterwaard, maar een kronkelwaard. Zalk ligt namelijk in een grote bocht van de IJssel. Dit soort meanders ontstaan doordat het water in de buitenbocht sneller stroomt dan in de binnenbocht. De oever aan de buitenbocht erodeert daardoor ook sneller en de bocht wordt groter en groter en de rivier schuift langzaam op.
In de binnenbocht ontstaan daardoor juist stroomgeulen en hogere zandruggen en dus een wat heuvelig landschap. Nu worden bijna alle rivieren in Nederland met dijken aan banden gelegd en ontstaan dit soort kronkelwaarden niet meer. De kronkelwaard bij Zalk is een van de mooiste kronkelwaarden die bewaard zijn gebleven.
Een mooie wandeling door de uiterwaarden is bijvoorbeeld de tocht door de Dreulemsche Waard in het Land van Maas en Waal.
Zalkerbos
Het is een nauwelijks een bos te noemen. Het zijn twee strookjes bomen van zo’n 40 à 50 meter breed en een paar honderd meter lang. Toch mag het zich bos noemen, Zalkerbos om precies te zijn. En het is bovendien een heel bijzonder en zeldzaam type bos.
Het Zalkerbos is één van de laatst overgebleven hardhoutooibossen in Nederland. Een ooibos is een bos langs een rivier die op een natuurlijke manier is ontstaan. Bij een hardhoutooibos zijn het vooral eiken, iepen en essen, die het bos vormen. Deze bomen zijn wat gevoeliger voor overstromingen en kunnen maar een dag of 20 per jaar onder water staan. Het Zalkerbos ligt op twee zandruggen en dus op iets hoger gelegen delen van de kronkelwaard.
Stroomopwaarts langs de IJssel wandel je ook door oude ooibossen en langs een ruïne van een steenfabriek bij Fortmond.
Vroeger werd het Zalkerbos beheerd voor het gebruik van het hout. En nu nog steeds. Elke zeven jaar worden essen en iepen gekapt om de bijzondere onderbegroeiing in stand te houden en om het bos continu te verjongen. Ondanks de geringe omvang is het Zalkerbos toch het leefgebied van veel dieren en zelfs reeën komen er voor.
Het pontje Zalkerveer
Aan de andere kant van de IJssel ligt het dorpje ’s Heerenbroek. Tussen Zalk en ’s Heerenbroek kun je het fiets- en voetpontje gebruiken om de IJssel over te steken. Het veer hier is al eeuwen oud, vroeger als roeiveer. Een beetje zoals de heen-en-weerwolf uit Pluk van de Petteflet, maar dan over de IJssel en niet de Waas.
Tegenwoordig is het heen klein gemotoriseerd pontje. Het veer wordt nog steeds gebruikt door inwoners van ’s Heerenbroek om op zondag naar de kerk te gaan. Kerkganger worden zelfs gratis overgezet. Maar het merendeel van de mensen die het Zalkerveer gebruiken zijn nu toeristen. Wandelaars en fietsers betalen €1 (of 50 cent voor kinderen). Het pontje ligt standaard aan de noordoever. Kom je vanuit Zalk, dan kun je het pontje aanroepen door de grote bel te luiden.
Is er een reden om hier over te steken? Nou, zeker als je even een pauze wilt inlassen op een terrasje. Aan de andere kant ligt namelijk een theehuis dat dagelijks geopend is. Het veer is operationeel van april tot en met oktober.
Gedichten bij het Laarzenpad in Zalk
Op vier plekken in Zalk kun je gedichten tegenkomen, onder andere van Ida Gerhardt en Vasalis. Je kunt ze tegenkomen bij het ooievaarsnest, de begraafplaats, de basisschool en in het Zalkerbos. Het gedicht in het Zalkerbos, waarvoor ik speciaal een extra lusje van het Laarzenpad af wandelde, is van Vasalis:
De zomerwei des ochtends vroeg
En op een zuchtje dat hem droeg
vliegt een geel vlindertje voorbij.
Heer, had het hierbij maar gelaten
Het dorp Zalk
Zalk zelf is zeker ook de moeite waard om eens te bezoeken. Het ligt langs de IJssel mooi te wezen, een tikkeltje verlegen achter de dijk verborgen. De Sint-Nicolaaskerk ligt op een van de hoger gelegen delen van het dorp. Eromheen veel andere oude gebouwen op een klein pleintje met een waterpomp. De Romaanse toren is 12e-eeuws, het schip is gotisch en ongeveer 200 jaar jonger. Behalve de kerk tref je er ook de kosterswoning, pastorie en het Schultehuis uit de 16e eeuw.
Ook de oude molen is de moeite waard: Molen de Valk uit Zalk (alleen de naam is al mooi!) is een achtkantige graanmolen. Tot aan de stelling heeft de molen een stenen onderbouw, maar vanaf de stelling is de molen met riet bedekt. In de zomer op zaterdagmiddag en in de winter op zaterdagochtend is de molen geopend voor publiek.
Maar het mooiste zijn toch de talrijke en meest romantische boerderijen, die de sfeer in Zalk bepalen. Zalk is van oudsher een esdorp: een centraal pleintje (brink) met daaromheen de boerderijen. Zalk ligt in de regio Salland, bekend om haar prachtige boerderijen. Bij de wandeling bij Heino komen we ook veel mooie Sallandse boerderijen tegen.
De laatste wilde bever van Nederland werd gevangen in Zalk.
Het is begin 19e eeuw. De bever wordt als schadelijk gezien en er staat zelfs een premie op het doden van bevers. En met succes, want de ooit ook hier langs de IJssel zo talrijke bever is inmiddels bijna uitgestorven. De allerlaatste wilde bever in Nederland is voor zover bekend een bever hier in Zalk, die in 1825 ongelukkigerwijs een visser tegenkomt die hem doodknuppelt. Het dier wordt opgezet en is nog steeds te zien in een natuurhistorisch museum in Denekamp.
Ik zou dit tragische moment liever verzwijgen, maar in Zalk is er juist een stadbeeld voor opgericht. Enigszins vergoelijkend schrijft men in de folder van het Laarzenpad Zalk dat de visser dacht dat het een otter was. Hoe dan ook, inmiddels is de bever in Limburg en in de de Biesbosch met succes weer uitgezet. Zo heb je een heus beverbos bij Thorn, waar ze ongestoord te keer kunnen gaan. En toch zorgen op sommige plaatsen wel weer voor enige overlast en worden bevers in uitzonderlijke gevallen zelfs weer afgeschoten. Plus ça change, plus c’est la même chose.
De beroemdste inwoner uit Zalk
Wel een standbeeld voor een dode bever, maar niet voor Klazien, de beroemdste inwoner die Zalk ooit gehad heeft. Want: “Mensen op die manier vereren houden we niet zo van.” Wel wordt er overwogen om een klein museum over Klazien in te richten in het dorpshuis. En er is een straat naar haar vernoemd.
Voor de wat jongere lezers onder ons: Klaasje van den Brink was wereldberoemd in Nederland als het kruidenvrouwtje “Klazien uut Zalk” die op televisie en in bestseller-boekjes haar alternatieve kruidengeneeskunde propageerde. Uiteraard zonder enige wetenschappelijke onderbouwing, maar met een heerlijk aanstekelijke persoonlijkheid en rappe tongval. Klazien uut Zalk werd ook bekend van een single met André van Duin. Ook werd ze geparodieerd door Van Kooten en De Bie als Berendien uut Wisp.
In 1997 overleed ze. Haar graf in Zalk heeft op haar eigen verzoek lange tijd geen grafsteen gehad omdat ze wilde voorkomen dat het een bedevaartsoord zou worden. Na het overlijden van haar man tien jaar later is er alsnog een steen geplaatst.
Praktische informatie over het Laarzenpad Zalk
- Startpunt: bij de kerk
- Parkeren kan het makkelijkst bij het dorpshuis ‘An de Steege’ Broeksteeg 42.
- Lengte: variabel, maar reken op ongeveer 6 kilometer.
- Honden zijn op delen van de route aangelijnd welkom. Op sommige delen mogen honden, ook aangelijnd, niet mee. Dit is goed aangegeven met bordjes langs het pad, maar niet zo goed op de plattegrondjes, waardoor je voor een verrassing kunt komen te staan.
GPX van het Laarzenpad Zalk
De route die ikzelf gelopen heb, kun je downloaden als gpx-bestand via de knop hieronder.
Blijf op de hoogte!
Zet nu je emailadres op mijn mailinglist! Af en toe ontvang je een emailtje van me met een overzicht van de nieuwste blogs. De updates komen uit wanneer het uitkomt, dus zeer onregelmatig. Een beetje zoals ik zelf ben dus. Je emailadres wordt alléén voor deze mailing gebruikt.
Plaats een reactie