De Trage Tocht Groote Peel bij het dorpje Ospel loopt zowel in Limburg als in Noord-Brabant. Maar belangrijker dan de grens is de fantastische natuur van het Nationaal Park waar de wandelroute doorheen loopt. De Groote Peel is waarlijk een prachtige omgeving met veel open vlaktes, hoge bomen en prachtige vennen en plassen. Het is een paar uur genieten in dit bijna on-Nederlandse landschap.
Trage tochten en Trage Tocht Groote Peel
Trage Tochten zijn wandelroutes die zoveel mogelijk de minder voor de hand liggende kleine en trage paadjes te volgen. Op Bestemming Buitenlucht heb ik er meerdere beschreven. Op aparte pagina’s tref je overzichten van de Brabantse Trage Tochten en van de Limburgse Trage Tochten. Trage Tochten hebben een minimum van 70% onverharde wegen, maar bijna altijd is dat veel hoger.
De Trage Tocht Groote Peel is een juweeltje van 12 kilometer en, jazeker, 100% onverharde paden. De Groote Peel is in alle seizoenen prachtig, maar ik had het geluk er te zijn op een zonnige namiddag in december. De mooie lange schemering en de laagstaande zon gaven de Peel een waanzinnig romantische sfeer. De traag zakkende zon leek te spelen met de silhouetten van de bomen of liet zich vangen in de donkere plassen. En dat allemaal zo rond een uur of vier al.
What’s in the peel, eh… name
De oorsprong van namen van natuurgebieden gaat soms heel ver terug. Zo ook van de Peel. De naam werd al rond 1100 gebruikt als Pedelo, Pedel en nog zo wat varianten. Waarschijnlijk hangt dit weer samen met het Latijnse Palus, wat moeras betekent.
Er is een alternatieve, maar minder waarschijnlijke verklaring dat Peel samenhangt met Pael, vanwege de grenspalen die hier gestaan moeten hebben. Minder waarschijnlijk misschien, maar voor mij als verzamelaar van grenspalen veel leuker. Het is overigens wel zo dat de Brabants-Limburgse grens hier al heel lang loopt. Vanaf 1648 was dit ook de landsgrens. Na de vrede van Münster bleef Limburg namelijk onder Spaans bewind, terwijl (Staats-)Brabant behoorde tot het grondgebied van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Een paar kilometer verderop vindt je overigens een zeer oude grenspaal en grenspaalmonument op de Hugterheide. Tot de Franse inval door Napoleon in 1794 bleef dit de landsgrens. Sindsdien hoort dit deel van Limburg en Noord-Brabant bij hetzelfde land.
Knuppelpaden
Het is niet verwonderlijk dat hier een landsgrens liep. De Peel was van oudsher een nogal onherbergzaam moeras. Ook nu nog zijn er behoorlijk natte delen in de Groote Peel, die je vooral aan het begin van de Trage Tocht tegenkomt. Staatsbosbeheer heeft hier veel paadjes van boomstammetjes gemaakt, die het wandelen een heel stuk makkelijker maken. Deze paden worden knuppelpaden genoemd. Kenmerkend voor knuppelpaden is dat de paden bestaan uit boomstammetjes of balken die dwars op de looprichting liggen. De oppervlakte is daardoor niet heel vlak, zoals bij een vlonderpad meestal wel het geval is.
Het idee van de knuppelpaden is alles behalve nieuw. De Romeinen maakten al gebruik van dergelijke paden om de droge voeten te houden in de drassige veengebieden. In Engeland is zelfs een knuppelpad van 6000 jaar oud opgegraven.
Volgens Wikipedia zou men in deze regio over knuppelpaden spreken, terwijl ze in de veengebieden in Drenthe knuppelbruggen worden genoemd. Staatsbosbeheer echter noemt ze hier ook knuppelbruggen. De knuppelbrugpaden zijn gemaakt van acaciahout, omdat dat wat beter tegen het zure peelwater kan. Desalniettemin worden ze elke dertig jaar vervangen.
Nieuwe uitkijktoren in de Groote Peel
Om de Peel goed te kunnen zien staat er een toren. Deze uitkijktorentoren is gloednieuw. Als ik er ’s ochtends langs loop wordt er nog de laatste hand aan gelegd. Bij terugkomst is ie klaar en open. De eerste verdieping is ook te bereiken met een rolstoel of rollator. Eindelijk een echt toegankelijke toren zodat ook mensen met een fysieke beperking kunnen genieten van het uitzicht.
De toren is volledig CO2-neutraal gebouwd. Er zijn bijvoorbeeld alleen elektrische machines gebruikt. Voor de fundering geen beton gestort. In plaats daarvan zijn er grote metalen schroeven de grond in geboord, waarop de toren rust. En het hout is Nederlands hout, FSC hout uit de bossen van Staatsbosbeheer zelf.
De toren staat behoorlijk aan het begin, in de buurt van de Peel-boerderij. Vanuit de trage tocht kom je hem twee keer tegen. Aan het begin zie je hem aan het einde van een knuppelpad uitnodigend liggen en kun je er een kleine detour voor maken. Geduldige mensen wachten beter even af, want helemaal aan het einde van de Trage Tocht komt de route direct langs de toren.
De Groote Peel resultaat van turfsteken
De Groote Peel bestond vroeger uit dikke lagen veen. Veen ontstaat door duizenden jaren ophopen van plantaardig materiaal. Laat het veen drogen en je krijgt turf, waar je heel goed de kachel op lunt laten branden.
Al in de 13e eeuw werd hier dan ook veen gestoken, maar pas vanaf 1850 gebeurde dat op echt grote schaal. Op die plekken zijn nu plassen ontstaan. Het is een paradijs voor watervogels. In het broedseizoen is deze Trage Tocht niet begaanbaar omdat dit gedeelte van de Grote Peel dan afgesloten is om de vogels rust te geven. Ook tijdens het trekseizoen is een groot deel van de Peel dicht, maar het traject van de Trage Tocht is dan nog wel begaanbaar.
Turfsteken in Brabant versus Limburg
Het steken van Veen gebeurde aan de Brabantse kant heel anders dan in Limburg. Aan de Brabantse zijde van de grens was het vooral één firma met grote afgravingen. Zij gebruikten kanalen en boten om de gestoken veen af te voeren. Aan de Limburgse kant werd het veen vooral door particulieren gestoken op eigen stukjes grond of grond die ze gepacht hadden. Zij voerden het veen af met karren over paden.
Deze verschillen zijn nu nog heel mooi zichtbaar in het landschap. Ten zuiden van de grens treffen kleine plassen met grillig verlopende oevers. Ten noorden van de grens grote plassen en veel kanaaltjes.
Aan ’t Elfde, dwars door grootste plas van de Groote Peel
De grootste plas heeft de illustere naam Aan ’t Elfde. Die heet zo omdat de plas aan het elfde kanaaltje ligt. De Trage Tocht gaat dwars door Aan ’t Elfde, over een smal paadje over een dijkje. Dit idyllische paadje is een van de hoogtepunten van de wandeling. Het dijkje is aan beide zijden begroeid met wat bosschages en kleine boompjes, maar er zijn genoeg schitterende doorkijkjes naar het water.
Trage Tocht gaat ook over de heide van de Groote Peel
Na het doorsteekje door Aan ’t Elfde verlaat ik het hoogveen van de Groote Peel en volg de Trage Tocht over een hogere zandrug. Op de hoger gelegen delen is de veen volledig weggegraven. en bleef arme zandgrond over. Een ideale bodem voor heide. Hier heb je dan ook mooie heidevelden, die aan het einde van de zomer er prachtig uit zullen zien als de heide bloeit. Maar zelf nu, in december met een laag hangende zon, oogt de uitgebloeide heide nog altijd wat paarsig.
Het einde van het veen
Rond 1930 was het veen op. Wat overbleef waren de schrale zandvlaktes en de plassen. Het lag voor de hand dat de Peel ontgonnen zou worden voor landbouw. Daar is men ook wel mee begonnen. De trage tocht loopt een kilometertje op de rand van de Groote Peel langs een stuk weiland en dat is stiekem meteen het saaiste stuk van de wandeling. Godzijdank heeft men het resterende deel van de Grote Peel in de jaren ’60 tot natuurgebied bestempeld.
Dood doet leven
Even later komen we langs een bijzonder en enigszins luguber plekje. Het heet “Dood doet leven”. Een informatiebord beschrijft hoe belangrijk het afbraakproces van gestorven dieren is voor de natuur en hoe kadavers voedsel biedt aan vossen, kraaien, raven, kevers, vliegen en talloze andere insecten.
Om dat een beetje aanschouwelijk te maken staat er letterlijk op de provinciegrens een observatiescherm, waarachter van tijd tot tijd kadavers worden neergelegd. Het zijn verkeersslachtoffers, zoals bijvoorbeeld een aangereden ree, zodat mensen kennis kunnen maken met het afbraakproces. Even heb ik last van een foute gedachte: grappig dat we vanuit Limburg kadavers de grens over gooien naar Brabant. Maar Staatsbosbeheer heeft natuurlijk gewoon gelijk dat dit een onderbelicht onderdeel van de natuur is. Ik heb pech, of misschien wel juist geluk: er ligt nu niets.
Tweede Wereldoorlog in de Groote Peel
Op meerdere plekken in de Groote Peel treffen we herinneringen aan van de Tweede Wereldoorlog, zowel vanuit de lucht als over land. Bij de Peelboerderij staat een monument uit 2002 voor de gevallen piloten. De geallieerden wilden zo min mogelijk over de steden vliegen, omdat neergehaalde vliegtuigen dan veel schade en extra slachtoffers zouden maken. Om Duitsland te bereiken vlogen ze onder andere over de Groote Peel. De luchtoorlog boven de Peel heeft tientallen piloten het leven gekost.
Ook is hier op de grond nog behoorlijk huis gehouden aan het einde van de oorlog. Limburg was al bevrijd, maar in oktober 1944 plaatsten de Duitsers een tegenaanval, een opmars die drie dagen zou duren voordat de Amerikanen met hulp van de Schotten konden terugslaan. Ze deden dat met groot en zwaar materieel en de toch al zo de drassige Peel. Bovendien hadden de Duitsers op hun terugtocht duizenden landmijnen achter gelaten. De slag om Meijel, zoals deze veldslag wordt genoemd, kostte aan honderden soldaten het leven.
Wil je meer weten over de Tweede Wereldoorlog in de Peel, neem dan eens een kijkje bij Death Valley De Peel, die ook interessante thematische fietsroutes aanbieden
Praktisch informatie over de Groote Peel en de Trage Tocht
- De Trage Tocht is 12 kilometer lang
- Tussen 15 maart en 15 juli is het gebied niet toegankelijk vanwege het broedseizoen (van de vogels, wel te verstaan)
- Startpunt is het bezoekerscentrum: Buitencentrum De Pelen, Moostdijk 15, 6035 RB Ospel-Nederweert
- Je kunt bij het bezoekerscentrum ook parkeren
- Routebeschrijving en gpx
- Vanaf begin januari 2021 vallen de Trage Tochten binnen het abonnement van Wandelzoekpagina.
- Meer informatie over Nationaal Park de Groote Peel vind je hier.
- De Groote Peel is een populaire bestemming met veel bezoekers. Zeker rondom de start waren er veel wandelaars die met hun (klein)kinderen de lockdown aan het verwerken waren. Wat verder van het startpunt werd het wel veel rustiger, maar echt het gevoel alleen te zijn heb je hier niet.
Wat een heerlijke wandeling en wat fijn dat hij alleen maar over onverharde paden is. Dat vind ik altijd net wat ‘avontuurlijker’. Dank voor de tip!
Wat een mooie omgeving zo te zien! Ik las vroeger graag de boeken van Toon Kortooms dus ‘de Peel’ roept bij mij altijd al goede herinneringen aan zijn verhalen op. Wil dus zeker eens gaan wandelen in deze omgeving!
Wat bijzonder, die knuppelpaden. Ik wist niet dat deze al bij de Romeinen bestonden! Mooie wandeling lijkt me dit.
Ik heb nog nooit een trage tocht gelopen maar ze klinken altijd goed, dus toch maar eens proberen. Deze komt op mijn lijstje! Heerlijk zo over onverharde paden, dat zijn namelijk de leukste paden en wandelingen!