De uitkijktoren in Meijel is strak en stijlvol, het uitzicht over Nationaal Park De Groote Peel is groots en wijds, de locatie is historisch en gedenkwaardig. Er zijn talloze redenen om Vesting De Vossenberg (een initiatief van de Dorpsoverleg Meijel) te bezichtigen in de Limburgse Peel.
Natuurlijk kom je voor de nog jonge uitkijktoren “Belfort de Vossenberg” met schitterend uitzicht over De Groote Peel. Maar je leert ondertussen veel over de Peel-Raamstelling en de Tweede Wereldoorlog aan de hand van de kazematten die er nog altijd liggen en de vele informatieborden. En alsof dat niet genoeg is neemt het Turfstekerspad je mee terug naar de tijd van de turfwinning.
Kortom, er is onvoorstelbaar veel geschiedenis te vinden op een heel klein stukje grond. Een minihike van één kilometer bindt alles aan elkaar. Ideaal dus voor een wandelingetje met het hele gezin. Wil je meer wandelen? Je bevindt je op de rand van het kleinste Nationale Park van Nederland, de Groote Peel, waar kilometers aan wandelpad op je liggen te wachten.
De Uitkijktoren Belfort langs De Groote Peel in Meijel
We beginnen met het letterlijke hoogtepunt: de uitkijktoren Belfort de Vossenberg in Meijel. De uitkijktoren toren is 22 meter hoog en is daarmee het hoogste punt van De Groote Peel. Je hebt een wijds uitzicht tot over de landsgrens. De kerken in de omliggende dorpen zie je direct liggen. Maar je kunt ook je ogen testen en in de verte de Sint Martinuskerk in Weert herkennen op zo’n 15 kilometer afstand. Of de Clauscentrale bij Linne, of de televisiemast in Ittervoort (mijn buurdorpje).
Mooi ontwerp van de uitkijktoren Belfort in Meijel
Maar het mooiste van de toren vind ik toch eigenlijk het design. De uitkijktoren is superstrak en gaat kaarsrecht omhoog. De trapgedeeltes zijn aan één kant geplaatst, en zorgen voor evenwijdige schuine lijnen binnen de toren. De trap leidt je van het ene bordes naar het andere. Vanaf elk bordes heb je telkens een zicht over De Groote Peel, telkens van een hogere verdieping. Aan de korte zijdes is de toren afgetimmerd met hout. In de nissen zijn informatieborden opgehangen met heel veel informatie over de geschiedenis van de Peel.
De toren Het Belfort is ontworpen door Ateliereen Architecten, een bureau dat meer iconische uitzichttorens heeft ontworpen, zoals de uitkijktoren in de Lommelse Sahara en de Brandtoren bij Reusel. Voor het ontwerp hebben ze zich laten inspireren door de hier aanwezige betonnen kazematten. De fundering van de toren is van beton (niet zo bijzonder), maar ze hebben de fundering tot een stuk boven het maaiveld verhoogd (wel bijzonder). Dit, in combinatie met de afgeschuinde hoeken zorgt er inderdaad voor dat uitkijktoren in Meijel doet denken aan een van de kazematten op de Vossenberg.
Waarom de toren Belfort heet, was me eerst niet helemaal duidelijk. Een belfort is eigenlijk een toren binnen de stadsmuren die de macht van de burgers van de stad symboliseert. Dit in tegenstelling tot de verdedigingstoren en de kerktoren, die staan voor de macht van de adel en de kerk. Uitkijktoren Het Belfort staat juist niet in de stad maar in de natuur tussen De Groote Peel en landbouwgebieden. En als je er al symboliek aan wilt koppelen, dan is dat toch meer die van de verdedigingstoren dan dat van het belfort.
Maar na een ractie op dit blog (zie onderaan) begrijp ik dat de naam Belfort nog verder teruggrijpt naar de oorspronkelijke betekenis: “Vredebewaarder”. Daarmee krijgt deze plaats waar de herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog nog altijd zo aanwezig zijn een positieve tegenhanger. Zo bezien is de naam van de toren eigenlijk wel weer erg toepasselijk.
Minihike De Vossenberg
Vanaf de uitkijktoren begint een minihike van 900 meter langs de rand van De Groote Peel. Dit wandelingetje gaat langs de kazematten die onderdeel vormden van de Peel-Raamstelling. Onderweg kom je veel bordjes tegen met uitleg en historische foto’s. De teksten zijn niet te lang en telkens interessant. Enige minpuntje dat ik kan bedenken: elk bordje heeft een QR-code, maar die gaan allemaal naar dezelfde website. En op die website staat vervolgens minder informatie dan op het bordje zelf. Niet ideaal voor informatiejunks zoals ik, die altijd alleen maar meer willen weten.
Peel-Raamstelling
De Peel-Raamstelling werd gebouwd in slechts enkele maanden in 1940 en was bedoeld om de Duitsers tegen te houden bij een eventuele aanval. Dat pakte op 10 mei 1940 heel anders uit dan bedacht, maar daarover later meer.
De defensielinie liep grofweg van Grave aan de Maas bij de waterloop “Graafse Raam” door de Peel naar Weert om daar langs de Zuid-Willemsvaart af te zakken naar de grens met België. De Peel was als drassig moeras een geschikte plek voor een defensieve linie. In totaal bestond de linie uit 331 kazematten, met daartussen prikkeldraadversperringen, loopgraven en mijnenvelden. In het noorden werd ook nog een apart kanaal gegraven dat tanks moest tegenhouden (het Defensiekanaal).
De bedoeling was eigenlijk dat de linie zou gaan aansluiten bij de verdedigingslinie langs het Albertkanaal in België, waar fort Eben-Emael toen het sterkste fort van Europa was. De Belgen dachten daar echter anders over en zodoende kon de Peel-Raamstelling eigenlijk vrij eenvoudig omzeild worden. De legerleiding besloot dan ook om de Peel-Raamstelling niet volledig te bezetten.
De Vossenberg bij Meijel
Een hogere en drogere zandrug tussen het moerassige land, De Vossenberg bij Meijel, kreeg binnen de linie de status van vesting. De Vossenberg werd een bolwerk met meerdere kazematten, loopgraven en schuttersputten. Nog altijd kun je daar overduidelijk de sporen van terugvinden.
Kazematten bij de Vossenberg
Tijdens de minihike kom je langs drie soorten kazematten: S-, B- en G-kazematten. De S kazematten waren het goedkoopst. B kazematten hadden aan de voorkant een dikke neus van anderhalve meter beton en waren daardoor veiliger, maar ook duurder. De kazematten werden bediend door drie soldaten. Eén uiteraard voor het bedienen van de mitrailleur. Een andere was belast met het koelen ervan. En de derde moest met een pomp zorgen dat de kruitdampen werden afgevoerd.
Het derde type kazemat was een G-kazemat. Deze waren kleiner en werden extra beschermd met gietstaal. Het staal is in de oorlog door de Duitsers weggehaald en gebruikt, waardoor deze G-kazemat op de Vosseberg nu een ruïne is geworden.
Schuttersputten
Maar lang niet alle soldaten zaten beschermd in een kazemat. Op de Vossenberg in Meijel tref je ook nog de restanten van drie onbeschermde schuttersputten aan. Slechts beschermd door een infanterieschildje als borstwering vormden de soldaten hier de verbinding tussen de kazematten. Aan het einde van de oorlog werden de putten overigens gebruikt door de lokale boeren om hun paarden te verbergen voor de Duitsers, die ze anders in beslag genomen zouden hebben.
10 mei 1940: de val van de Peel-Raamstelling
Toen de oorlog dan toch uitbrak en Duitsland Nederland aanviel was het eigenlijk heel snel gedaan met wat een van de sterkste verdedigingslinies van Nederland had moeten zijn. Enerzijds wist Duistsland door verraad de spoorbrug bij Gennep over de Maas heel snel in te nemen, nog voordat Nederland de kans had de brug op te blazen. (De brug bij Gennep kwamen we al eens tegen bij het laarzenpad door de Maasheggen).
Pantsertrein
Maar opmerkelijker is nog dat de Duitsers met een pantsertrein en troepentrein zomaar konden doorrijden tot achter de Peel-Raamstelling. Het was op dat moment nog maar een uur na het begin van de oorlog en de verdedigende militairen bij Mill dachten met een Nederlandse trein van doen te hebben. De Duitsers wilden daarna met de trein terugrijden om de communicatie te herstellen. Nu werden ze bij Mill wel aangevallen. Hier ontstond de bloedige slag bij Mill die tot de volgende dag zou duren.
Troepen teruggetrokken
Maar de commandant van de Peel-Raamstelling had na het doorbreken van de linie door de Duitsers al besloten de Nederlandse troepen terug te trekken tot achter de Zuid-Willemsvaart. Anders dan bij Mill is het in 1940 niet tot gevechten gekomen bij de Vossenberg.
Het evacuatiepad
Dwars over de Groote Peel loopt een kaarsrecht pad, duidelijk herkenbaar vanaf de uitkijktoren. Dit wordt het “Evacuatiepad” genoemd. Inwoners van Meijel hebben tweemaal over dit zandpad moeten vluchten voor het oorlogsgeweld. Eenmaal in 1940 en eenmaal in 1944 toen de geallieerden oprukten. Ook nog een stukje oorlogsgeschiedenis dat hier waarneembaar is.
Turfstekerspad
Er is meer geschiedenis op de Vossenberg met een gelukkig minder gewelddadig karakter. De Peel is namelijk eeuwenlang ook een turfwingebied geweest. Het Turfstekerspad laat je in houtsnijbeelden zien hoe dat er ongeveer aan toegegaan moet zijn.
Of moet ik zeggen, Turfstekerspaadje? Want het paadje is slechts 100 meter lang. Kleine moeite dus om even heen en weer te gaan en je in te beelden hoe dat ongeveer in zijn werk moet zijn gegaan. Aan deze kant van de provinciegrens ging dat vooral kleinschalig en voor eigen gerief. De vennen die daardoor ontstonden zijn ook klein en grillig. In tegenstelling tot de Brabantse kant van de Groote Peel, waar grootschalige turfwinning leidde tot grote en rechte plassen.
Aan het einde van het Turfstekerspad sta je bijna op de grens tussen Limburg en Noord-Brabant. Er ligt daar een grenssteen tussen de begroeiing. Die steen kun je vanaf het pad helaas niet zien en een prikkeldraadversperring houd je tegen. In plaats daarvan staat er een namaakpaal die artistiek gezien misschien beter ook snel overwoekerd mag raken.
Peeltroef De Vossenberg: nieuwe uitkijktoren en oude geschiedenis bij de Groote Peel
Conclusie: de moderne uitkijktoren in combinatie met de geschiedenis die tot leven komt maakt van de Vossenberg in Meijel een heel speciaal plekje om te bezoeken. Ze hebben voor dit soort plekken in de Peel een aparte naam: Peeltroeven. Je herkent een Peeltroef aan het beeld van de lokale kunstenaar Dirk Verberne. Het zijn een pilaar van metershoog veen, alsof de turfstekers net dat stukje gemist hebben. En twee turfkruiwagens, die bij nadere inspectie zitbankjes lijken te zijn.
Praktische informatie Vesting de Vossenberg en uitkijktoren Belfort in Meijel naastde Groote Peel
- Parkeren kan in de berm aan de Vossenberg (Google maps).
- De wandeling langs de Kazematten is duidelijk aangegeven met pijltjes.
- Er is geen horecagelegenheid ter plaatse
Blijf op de hoogte
Zet nu je emailadres op mijn mailinglist! Af en toe ontvang je een emailtje van me met een overzicht van de nieuwste blogs. De updates komen uit wanneer het uitkomt, dus zeer onregelmatig. Een beetje zoals ik zelf ben dus. Je emailadres wordt alléén voor deze mailing gebruikt.
Beste Marko
Dank voor dit mooie en interessant artikel en uiteraard de uitstekende PR voor “Vesting en Belfort de Vossenberg”. Ik begrijp dat de naam “Belfort” misschien wat verwarrend overkomt omdat de betekenis nergens helemaal duidelijk uitgelegd wordt. Het woord Belfort heeft nog een andere betekenis dan door de schrijver aangegeven wordt:
“Belfort” is ontleend aan aan het Franse “beffroi”,op zijn beurt ontleend uit het Oudnederlandse “bergfrizu” (=vredebewaarder) uit het Oergermaans: “bergan (opbergen, bewaren) en “frizuz” (vrede)
Waar kan een Belfort, een Vredebewaarder beter staan dan op de Vossenberg tussen de kazematten en het oorlogsverleden om ons duidelijk te maken dat vrede niet zo vanzelfsprekend is, en daar door ieder van ons voor “gestreden” moet worden
Met vriendelijke groet,
Mart Rooijakkers
Inderdaad, zo bezien is Belfort voor een uitkijktoren op deze plek wel weer een toepasselijke naam. Ik heb de tekst op dit punt wat uitgebreid. Dank je voor je verhelderende toelichting.