Je zou het misschien niet zeggen als je via de A2 komt aanrijden, maar je kunt echt prachtig wandelen vanuit Landgoed Lemmenhof in Ell. Eigenlijk is het een Midden-Limburgs geheimpje dat we maar met weinig mensen willen delen: de prachtige natuur rondom de dorpen Ell en Swartbroek in de buurt van Weert. Hier vind je nog broekbossen met vennen, uitgestrekte ruige weilanden en landgoederen. Het kan er oorverdovend stil zijn en dat willen we graag zo houden.
Maar vooruit, deze keer willen we je wel kennis laten maken met dit wandelparadijsje. Speciaal voor Landgoed Lemmenhof heb ik deze wandelroute samengesteld die het mooiste uit de streek combineert: de natuurgebieden van Ellburg, De Krang, de Weerenbroek en de Heijkersbroek. En natuurlijk met de natuur van Landgoed Lemmenhof zelf.
>> Ga direct naar de routebeschrijving en gpx-bestanden
Over de wandelroute
Eén wandelroute, drie afstanden wandelen vanuit Ell
De totale wandelroute is bijna 15 kilometer lang. Je krijgt dan wel het mooiste te zien aan de natuur dat het gebied te bieden heeft. Wil je korter wandelen vanuit Ell, dan kun je de route halverwege inkorten tot een kleine 10 kilometer, of desnoods tot 5,5 kilometer. De kortere varianten zijn ook mooi, maar uiteraard krijg je wel minder van dat moois te zien naarmate je de route inkort.
De kortste afstand is overigens gelijk aan de gemarkeerde gele route. Je kunt die dus ook wandelen door de pijltjes te volgen (al ontbreken er helaas wel wat pijltjes voornamelijk in het dorp Ell zelf).
Wandelen met GPX-bestand vanuit Landgoed Lemmenhof in Ell
Tegenwoordig wandelen veel mensen met een navigatieapp op de telefoon, waaronder ikzelf. Onderaan het artikel kun je voor alle drie de wandelroutes een gpx-bestand downloaden.
Wandelen met een routebeschrijving vanuit Landgoed Lemmenhof in Ell.
Gewoon ouderwets een routebeschrijving volgen? Ook dat kan voor deze wandeling. Er is een kraakheldere (zeg ikzelf) routebeschrijving beschikbaar, te downloaden onderaan dit artikel. Uitgetest door mevrouw Buitenlucht, dus absoluut dummy-proof.
Wandelen met een wandelkaartje vanuit Landgoed Lemmenhof inEll.
En zelfs als je liever alleen een wandelkaartje wilt, dan kan dat ook. Achteraan de routebeschrijving vind je een wandelkaart waarop de drie routes zijn aangegeven.
Hoogtepunten tijdens het wandelen door de natuur bij Ell
Landgoed Lemmenhof
Het Landgoed Lemmenhof gaat als boerenhoeve terug tot in de 18e eeuw. Al in 1734 werd het vermeld in de archieven van de abdij van Thorn. Eeuwenlang is het voornamelijk een akkerbouwbedrijf, maar daar komt in de jaren ’30 van de vorige eeuw verandering in. Er wordt een nieuwe boerderij gebouwd en de Lemmenhof gaat over op veeteelt met koeien, varkens en kippen. Bijzonder is dat de boerderij al anderhalve eeuw gerund wordt door dezelfde familie. Tot op de dag van vandaag: de huidige eigenaresse is de kleindochter van Antje Koolen, die de huidige boerderij in 1933 liet bouwen.
In 1998 stapt de Lemmenhof over van veeteelt naar recreatie. Inmiddels is de Lemmenhof een camping met enkele safaritenten, studio’s en hotelkamers. Boerenland is het niet meer. Sinds een jaar of twintig is het een officieel erkend landgoed volgens de Natuurschoonwet. Daarvoor is een groot deel van het land omgezet in openbaar toegankelijk bos, het Lemmenbos. Waar kunnen we onze wandeling vanuit de Lemmenhof nou het beste starten dan in dit Lemmenbos?
Ellburg
Meteen na Landgoed Lemmenhof wandelen we door het enige andere landgoed tussen Ell en Weert: Landgoed Ellburg. Een echt kasteel heeft er nooit gestaan. Wel een herenhuis, gebouwd rond 1875 en bewoond door de burgemeester van Hunsel. In de Tweede Wereldoorlog was het tijdelijk het onderkomen voor de Reguliere Kanunnikessen van het Heilig Graf. Het herenhuis heeft het einde van de oorlog niet gehaald doordat de geallieerden het verwoestten. Nu staat er op dezelfde plek een modern landhuis. En de zusters? In 1944 vertrokken ze naar een melkfabriek in Bergeijk en na de nodige omzwervingen vonden ze in 1957 hun definitieve plekje in Landgoed Doornburgh in Maarssen.
Rabattenbos in Ellburg
De eerste bossen van Ellburg waar we doorheen wandelen zijn aangelegd. Nu zijn bijna alle bossen in Nederland aangelegd, maar hier is het nog duidelijk waarneembaar aan de zogenaamde rabatten. Dat zijn ophogingen tussen greppels waarop de bomen geplant konden worden. Vooral in moerassige gebieden was dit de voor de hand liggende manier van bosbouw. Hoewel in veel bossen de greppels langzaam zijn dichtgeslibd en verdwenen, kun je ze hier nog overduidelijk zien.
Ellerschans
Wat verderop komen we langs de Ellerschans, een historische bezienswaardigheid. Vooral in de Tachtigjarige Oorlog trokken er nogal eens plunderende soldaten langs de Nederlandse dorpen. Dorpelingen bouwden daarom kleine enigszins verdedigbare vestingen net buiten het dorp. Hier konden ze zich met hun waardevolle bezittingen, vee en familie (niet noodzakelijk in deze volgorde) verschansen.
Hier bij Ell is enige tijd geleden een dergelijke schans teruggevonden. De schans die je nu aantreft is een nabootsing en geeft je een idee hoe dat eruitzag. De originele ligt veilig onder de grond te wachten op archeologen die het met betere technieken kunnen onderzoeken dan nu.
Het dorp Swartbroek
Via een eerste vlonderpaadje (er volgen er later nog veel meer) bereiken we het dorp Swartbroek. Dit dorpje van nog geen 1000 inwoners, waarvan de helft nota bene niet in de dorpskern woont, ontstond zo ongeveer in de 15e/16e eeuw. Hoogtepunt van Swartbroek is de omliggende natuur, maar ook in het dorp zelf zijn wel wat bijzonderheden.
Stellingmolen De Hoop
Al vrij snel nadat we de bebouwde kom betreden, wandelen we langs een indrukwekkende molen. De molen is gebouwd in 1788 in Delfshaven en in het midden van de 19e eeuw verhuist naar Vlaardingen waar hij fungeerde als pelmolen. In 1905 wordt de molen verkocht en in Swartbroek weer opgebouwd.
Rond die periode kwamen langzaam de meelfabrieken opzetten in het westen van Nederland die behoorlijk concurreerden met de klassieke molenaar. Maar in Limburg (toen al, pardon, toen nog een achtergebleven gebied) werden nog altijd nieuwe windmolens gebouwd. Maar er werden ook overtollige molens gekocht in het westen en hier weer opgebouwd. Deze molen dus. Een ander voorbeeld is de Zaanse molen De Grauwe Beer in Beesel.
In 1905 was de molen nog een beltmolen (dus op een heuveltje). Bij een jarenlange restauratie in de jaren ’80 is de stenen onderbouw gebouwd en heeft de molen een stelling gekregen. Sindsdien wordt de molen weer professioneel gebruikt voor het malen van graan, als enige windmolen in de streek.
Meer weten over windmolens in deze regio, lees dan het artikel Molens van de Kempen-Broek: erfgoed, al goed!
Sint Corneliuskerk
Sint Cornelius is de patroon van Swartbroek en ook naamgever van de kerk in het hartje van het dorp. De kerk zelf oogt nieuw, maar is toch al bijna 100 jaar oud. De stijl is expressionistisch, een in die tijd avantgardistische kunststroming verwant met de Amsterdamse School en de wat soberder Nieuwe Haagse School.
De architect van de kerk was Jules Kayser, zoon van de architect Johannes Kayser. Kerken van beide Kaysers zijn op veel plekken nog te zien in Limburg. Van Jules Kayser zijn bijvoorbeeld de Heilig Hartkerk in Venlo en Hubertuskerk in Maastricht. Hier in Swartbroek valt vooral de entree op met grote en ruwe natuurstenen.
Oorlogsbegraafplaats Swartbroek
Direct naast de kerk ligt de begraafplaats, waarvan een deel is ingericht als militaire begraafplaats. De meeste gesneuvelde militairen van de geallieerden zijn op diverse oorlogsbegraafplaatsen ter plaatse begraven. Hier in Swartbroek liggen 52 geallieerde militairen begraven: 1 Britse piloot, 1 Franse piloot en 50 Britse soldaten. In het midden staat een herdenkingskruis. Bij de ingang staat een informatiepaneel waarin de opmars van de geallieerden gedetailleerd wordt verteld.
Duitse oorlogsslachtoffers liggen bijna allemaal begraven op de Duitse Oorlogsbegraafplaats in Ysselsteyn, in Noord-Limburg. Dit is niet alleen de grootste begraafplaats van Nederland, maar überhaupt een indrukwekkend plek voor bezinning. Veel Amerikaanse militaire slachtoffers liggen begraven in de Amerikaanse Militaire Begraafplaats in Margraten in Zuid-Limburg.
Natuurgebied de Krang
Vanuit Swartbroek wandelen we naar de hoofdattractie van vandaag voor wat betreft de natuur: het schitterende natuurgebied De Krang wat zich uitstrekt tot aan Ell. We waren al wat broekbosjes tegengekomen, maar hier in de Krang is het mooier, moerassiger en modderiger. De knuppelpaden zijn langer en het bos is dichter. De Krang is met recht een van de verborgen natuurpareltjes in Midden-Limburg.
Spokenjagen in de Krang
We beginnen in het “nattte” gedeelte van de Krang, waar we meerdere vlonderpaden nodig hebben om droge voeten te houden. Zelfs na weken gebrek aan regen is het hier nog altijd donker en nat. Maar pas op, want juist in dit moeras kan het goed spoken. Letterlijk. Vooral in het najaar bij optrekkende mist zweven de Witte Wieven rond de bomen. En heus niet alleen vroeger. Nog ieder jaar wordt er op de laatste dag van vastelaovundj (carnaval) een spook gevangen door de Prins en teruggestuurd naar het bos. De plaatselijke carnavalsvereniging heet niet voor niets “Spoeëkejaegers” en naast de begraafplaats had je misschien ook al een bronzen beeld van een spook waargenomen.
Roukespeelven
Behalve spoken komen er ook veel vogels voor. Halverwege komen we uit bij de Roukespeelven, een klein waterparadijs. Hier gluren we door het vogelkijkscherm in de hoop die ene zeldzame watervogel te spotten. Zie je er geen, dan is het aanblik op het water zelf als schilderachtig genoeg om even heen en weer te lopen. Lange tijd liet men de natuur hier zijn gang gaan en hebben er nauwelijks pogingen tot ontginning plaatsgevonden. Tot een eeuw geleden.
Tegenwoordig willen we juist de natte natuurgebieden herstellen zodat we hevige regenval door de klimaatverandering weer kunnen opvangen. Natuurmonumenten is hier volop mee bezig, en vooral in het najaar 2022 kun je daar mogelijk wat overlast door ervaren. Het resultaat zal nog meer moeras en natte natuur gaan betekenen.
Weerenbroek en Heijkersbroek
We naderen het einde van de tocht en wandelen alweer richting Ell. Meer eerst krijgen we nog een tweetal schitterende natuurgebieden voorgeschoteld: De Weerenbroek en de Heijkersbroek. Hier zijn de ingrepen al klaar en beide fungeren al als klimaatbuffer.
De Weerenbroek
De Weerenbroek is alweer een jaar of vijftien geleden aangepakt (al hangt het aankondigingsbordje er grappig genoeg nog steeds). De Weerenbroek was ooit een bevloeiingsweide, een oude bemestingstechniek dat inmiddels aan de lijst van immaterieel erfgoed is toegevoegd. Het klinkt eenvoudig: je laat een weiland vollopen met kalkrijk water en bemest zo het land. De hooiopbrengst op deze manier doet nauwelijks onder voor het gebruik van kunstmest. Maar zo eenvoudig als het klinkt is het niet en tegenwoordig zijn er nog maar twee plaatsen waar men deze techniek actief toepast, vooral om het erfgoed in stand te houden: de Plateaux in Bergeijk in Noord-Brabant en in Twente in Landgoed Het Lankeet. De naam Weerenbroek verwijst trouwens nog naar de oude vloeiweide. Weer is een ander woord voor stuw, die nodig was bij de beek voor de bevloeing.
Naar mijn bescheiden mening is de Weerenbroek het mooiste plekje van de hele wandeling. Het is een halfopen gebied dat een heel klein beetje glooit. Aan de kant van de beek is het licht hoger vanwege een zandrug (ideaal om het land te bevloeien natuurlijk). In het midden ligt een klein vennetje. Voor het onderhoud worden halfwilde dieren ingezet: Ezeltjes en geiten. Het is niet groot. We lopen er zo’n 800 meter langs, maar het is 800 meter genieten.
Visvijver Heijkersbroek
Daarna alweer het laatste natuurgebied: De Heijkersbroek, of gewoonweg “Brook”. Midden in dit natuurgebied ligt een visvijver heel idyllisch te wezen. Het is een oude arm van de Tungelroyse Beek, die tegenwoordig iets verderop langs het gebied stroomt. De “officiële” wandelpaden lopen allemaal bovenlangs en laten helaas weinig van de vijver zien. Maar voor onze wandeling kies ik ervoor zoveel mogelijk direct langs de oever te gaan. Qua routebeschrijving wat uitdagender, maar qua natuurbeleving absoluut superieur.
Heijkersbroek
Het natuurgebied Heijkersbroek zelf heeft ook de nodige veranderingen ondergaan in de loop der tijd. Het ontginnen van het land aan het moeras vond naar verhouding laat plaats: pas halverwege de vorige eeuw lukte het met het rechttrekken van de Tungelroyse Beek. Eenmaal droog genoeg plantte men hier een productiebos, maar toen de bomen groot waren was hout uit Nederland inmiddels te duur. Het bos staat er dus nog steeds bos te wezen. Ondertussen mag de beek weer meanderen en zijn veel wilgen gekapt, zodat er weer een nat gebied ontstaat. Een hoop werk voor niets, zou je bijna denken. Maar de recente ingrepen hebben, behalve het realiseren van een klimaatbuffer, er ook voor gezorgd dat het een veel mooier wandelgebied geworden is.
Veel paden zijn weliswaar nog altijd kaarsrecht, maar het wandelen is erg gevarieerd. Dan weer loop je langs de beek, dan weer door het bos en dan weer loop je over een vlonderpaadje over een lege vlakte. Het is er droog als ik er ben, maar je kunt je ook goed voorstellen hoe het eruit ziet als het het zich langzaam volzuigt met overtollig regenwater.
Praktische informatie over wandelen vanuit Landgoed Lemmenhof in Ell
- Startadres Landgoed Lemmenhof, Kampstraat 10, 6011 RV Ell
- Parkeren voor verblijfsgasten en niet-verblijfsgasten (je hoeft je niet te melden bij de receptie)
- Oplaadpaal voor elektrische auto’s aanwezig.
- Lengte van de wandeling: 15 km, 10 km of 5,5 km
- Voor de gehele wandelroute geldt:
- gemiddeld niveau
- goede conditie vereist
- 80% onverharde paden en wegen
- totale hoogteverschil: 40m
- Horeca: in Swartbroek en Ell, zowel koffie- als lunchmogelijkheden (aangegeven in routebeschrijving)
- Honden aangelijnd toegestaan
- Niet toegankelijk met rolstoel (o.a. vanwege hekjes)
Routebeschrijving en GPX voor wandelen vanuit Landgoed Lemmenhof in Ell
Routebeschrijving downloaden
GPX voor route 1 (5,5 km) downloaden
GPX voor route 2 (10 km) downloaden
GPX voor route 3 (15 km) downloaden
Blijf op de hoogte
Zet nu je emailadres op mijn mailinglist! Af en toe ontvang je een emailtje van me met een overzicht van de nieuwste blogs. De updates komen uit wanneer het uitkomt, dus zeer onregelmatig. Een beetje zoals ik zelf ben dus. Je emailadres wordt alléén voor deze mailing gebruikt.
Gerelateerde berichten
Deze wandelroute is mede tot stand gekomen dankzij Landgoed Lemmenhof.
vandaag 26 november de 10 km wandeling Lemmerhof vanuit Ell gewandeld.
Een prachtige afwisselende route over voor 90% onverharde paden.
Vergezichten wisselen af met stukjes bos, beekjes en kleine waterplasjes.
Onderweg staan diverse bankjes om even in alle rust te genieten van de natuur.
Met recht een (nog) vrijwel onbekend pareltje in Midden-Limburg.
Dank voor je reactie, Chris. Fijn dat je genoten hebt van de route.