Wandelen in Windesheim: Korte tocht rond de tichelgaten

Vandaag wandelen we net buiten het dorp Windesheim, een klein dorpje bij de IJssel tussen Deventer en Zwolle. Klein, maar wel met een rijke historie. Al in de steentijd woonden hier mensen. En stenen zouden ook in de vorige eeuw hier de nijverheid en het landschap bepalen. En dat gaan we beleven in dit korte ommetje van 4 kilometer.

Praktische informatie en een gpx-bestand van de wandelroute tref je aan het eind van dit artikel.

Tichelgaten, restanten van de steenindustrie

Ik probeer me wel eens in te denken hoe een vaartochtje langs de IJssel er zo’n 100 jaar geleden uitgezien moet hebben. In plaats van de rust langs de uiterwaarden werd de skyline vooral bepaald door hoge schoorstenen van de vele steenfabrieken die hier lagen. Een ideale plek vanwege aangevoerde klei die hier duizenden jaren geleden door de rivier is afgezet en nu als grondstof voor de bakstenen letterlijk voor het oprapen ligt. En dubbel ideaal omdat diezelfde rivier dient voor het transport van de stenen.

Er hebben onwaarschijnlijk veel steenovens langs de over gestaan en we zijn ze oop bij Bestemming Buitenlucht al vaker tegengekomen. Bij het rondje rond Fortmond rondje rond Fortmond, bijvoorbeeld, één van de weinige plekken waar nog altijd een schoorsteen overeind staat. Of in Deventer, waar het landschapskunstwerk Observatorium gebouwd is op de ruïnes van een oude steenfabriek.

Ook hier in Windesheim stond een steenfabriek, NV Waalsteenfabriek Windesheim opgericht in 1902. Buitendijks werd zand gewonnen, waarvan nu op de kaart nog twee grote plassen zijn te vinden. De winning van klei gebeurde binnendijks. Kleinere en ondiepe kleigaten, met veel dammetjes ertussen waren het resultaat. Toen de fabriek in 1982 failliet ging en pogingen om hier akkerlanden aan te leggen mislukte, werd het landschap aan haar lot overgelaten. De gaten, tichelgaten geheten (tichel is een ander woord voor tegel), vulden zich met water en de natuur nam het over. Nu is het een van de alleraardigste wandelgebieden in de omgeving.

Wandelen in Windesheim

Er is door het Wandelnetwerk IJsseldelta een aantal wandelingen uitgezet vanuit het startpunt Windesheim.

• Rood (3 km) en blauw (3,3 km) rondom de tichelgaten
• Oranje (3,8 km) langs enkele tichelgaten, de ontzanding en landgoed Windesheim
• Geel (10,5 km) Laarzenpad, onder andere langs tichelgaten en door dorp Windesheim
• Paars (11,8 km) Laarzenpad door Landgoed Windesheim, landgoed Bikkenrade en langs de Soestwetering

Wij kiezen voor de rode route, met een extra lusje rondom de restanten van Huize Windesheim.

Rondwandelen langs de tichelgaten van Windesheim

Je moet het toevallig maar weten van de steenfabriek die zo bepalend was voor het landschap. Anders valt het je waarschijnlijk niet eens op. Het is hier namelijk in eerste instantie vooral heel erg prettig wandelen langs plasjes en door bossen. En rustig, bovenal heel erg rustig. De natuur heeft het hele gebied overgenomen en dat is een feest voor de vele vogels. In de verte zien we tussen de takken van een omgevallen boom een grote familie zilverreigers zich klaarmaken voor de avond. Samen met talloze eenden en meerkoeten.

Uniek aan het gebied zijn de vele smalle oevers. Hier en daar lopen we vlak langs het water, dan weer op erg smalle bospaadjes. Op ander plekken komen we juist weer aan de randen langs uitgestrekte weilanden. We treffen zelfs een historisch verantwoorde hoogstamfruitgaard, onderhouden door de inwoners van het dorp zelf. Het is een korte wandeling, maar daarom nog niet minder afwisselend. Enige echte nadeel van de route is het beginstuk wat over een smalle asfaltweg gaat, met soms wat fietsers en een sporadische auto.

Wandelen rondom Huize Windesheim

Na de eerste lus mag je eigenlijk nog niet terug naar huis gaan zonder eerst op zijn minst een rondje rondom de overblijfselen van Huis Windesheim te wandelen. Deze ooit imponerende havezate met een gracht rondom was gebouwd in de 18^e eeuw op basis van een huis uit 1600.  Maar nu is het niet meer. Alles wat er rest van dan het versterkte huis is nu ruïne na een bombardement door geallieerden in 1944. Een achteraf onnodig bombardement, want de Duitse officieren die in het huis verbleven waren een paar dagen daarvoor al verdwenen. Alleen de losse huizen voor het slot zijn bewaard gebleven.

Al aan de weg vlak bij de parking zie je een bruggetje met een sierlijke toegangspoort. Het staat uitnodigend open, maar het is privéterrein en je mag hier niet verder. Wel kun je er een blik in werpen en je voorstellen dat er vroeger aan het einde de havezate gestaan moet hebben. Maar je kunt er wel omheen. Aan de achterkant kun je op de plaats waar ooit een houten brug lag nu nog een blik werpen op de restanten van het oude huis: wat overwoekerde keldermuren en de brug over de slotgracht die je op oude foto’s kunt terugzien.

Ook op andere plekken in dit rondje van een kleine kilometer kom je nog restanten tegen, die verraden dat het een bijzondere plek geweest moet zijn. Überhaupt is park van het landgoed in tegenstelling tot het hoofgebouw, uitermate mooi bewaard gebleven. Het is aangelegd eind 18^e eeuw en nu een vrij toegankelijk wandelparadijsje. Om nog maar te zwijgen van de soms wel erg mooie boerderijen die er tussen het lommer verborgen liggen.

Het dorp Windesheim

Nog een laatste bijzonderheid zijn de schapen in de buurt van de parking. Het zijn zogenaamde Walliser Schwarznase, een oud, maar wel steeds populairder schapenras. De rammen hebben daarbij indrukwekkend gekrulde hoorns.

Met deze wandeling doen we het dorp Windesheim zelf niet aan. Maar ook het dorpje heeft nog een aantal bijzonderheden waar je wellicht even langs wilt wandelen. Meest opzienbarend is de kerk van het dorp, ooit de brouwerij van het klooster waar Windesheim haar ontstaan aan dankt. De oude brouwerij staat kenmerkend te wezen als je het dorp inrijdt. Vooral opvallend is de boerderij die er tegenaan gebouwd is. Ook altijd leuk is de molen, net buiten het dorp, waar je ter plaatse gemalen meel kunt kopen.

Praktische informatie over wandelen in Windesheim

• Startpunt wandelingen: parking tegenover Windesheimerweg 2 in Windesheim
• Lengte: 4 km
• Wandelroute is combinatie van de rode gemarkeerde route en een extra rondje rondom de voormalige havezate.
• Geen horeca aanwezig
• Honden aangelijnd welkom

GPX van de wandeling in Windesheim langs de tichelgaten en rond de havezate

Een gpx-bestand van de route is te downloaden via de downloadknop hieronder.

Gerelateerde berichten

1. 
   Fortmond Den Nul: wandelen bij steenfabriek in de Duursche Waarden
2. 
   Laarzenpad Zalk: wandelen door de kronkelwaard langs de IJssel.
3. 
   Landschapskunst Observatorium: micro-hotspot bij Deventer
4. 
   Wandelen in Olst: Landgoed de Haere en Landgoed ’t Nijendal

Deze wandeling is onderrnomen op 27 juli 2022